Welcome

www.dutar.com
Turkmen Classic Music Homepage

Mylly_Tacmyrat

Mylly Täçmyrat

1886-1960

Gadymdan bäri dowam edip gelýän saz sungatymyzy meşhur sazanda, mukamçy-kompozitor Mylly Täçmyratsyz göz önüne getirip bolmaz. Ol türkmen milli sazynyn uly sütünlerinin biridir.

Türkmenistanyň sungatda at gazanan işgäri Mylly Täçmyrat 1886-njy ýylda Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynda dünýä inipdir. Onun ýaşlyk ýyllary Gökdepäniň Ýaňgala obasynda geçýär. Ýigriminji ýyllaryň ortalarynda ol Kaka, Duşak sebitlerinde hem ýaşapdyr. Onun gözüni açyp göreni dutar, diňläni saz bolupdyr.

Mylly Täçmyrat Gökdepe, Bäherden, Balkan sebitleriniň bagşylary, sazandalary bilen oturyşyp, olaryň sungatyny synlap, inçeligi bilen öwrenen sazandadyr. Hut şonuň üçinem onuň saz çalyş ussatlygynyň gerimi örän giňdir. Ol Duşak, Gowşut taraplarynda ýaşan ýyllary meşhur Şükür bagşy bilen, Oraz salyr dagy bilen ýygy-ýygydan duşýar.

Mylly Täçmyradyň sazyň has çylşyrymly nusgalaryny takyk öwrenen halypasy meşhur Kel bagşydyr. Otuzynjy ýyllardan başlap, ol Aşgabat şäherinde ýaşaýar. Ol çyny bilen saz çalanda şol uly göwre misli kiçelen ýaly bolardy. Sebäbi, Mylly aga elini dutara bir ýetirensoň şirin owazlar dünýäni aýlanyp çykardy. Ilki başyny asman bilen deňläp oturan keremli daglara barardy. Kyblasyna bakyp, çölde gezen ak jerenleri taryplardy. Soň bolsa gadymy «Gyryklaryň» çetinden girip, «Döwletýar gyryk», «Selbinýaz gyryk», «Keçeli gyryk», «Mendag gyryk», «Dilim gyryk», «Kelte gyryk», «Ýandym gyryk», garaz şolaryň hemmesini çalardy. «Gyryklary» çalyp boldum edensoň bolsa aşyk-magşuklaryň ahu-nalasyny saz bilen yzlap, «Gözüm bir gülzara düşdi», «Bilbil gördüm», «Hatyja», «Sataşdymy» çalardy. Sazanda mazaly gyzanda halypasy Kel bagşynyň zarlap çalan «Aýralyk mukamy» «Derdiňdeni», «Biçäresi» ýadyna düşerdi. Olaram çalardy. Ýene dolanyp «Meýlis halara», «Gyrmyza», «Şirin-şekere», «Burny aşagam» syryp, «Humarala» barardy. «Balsaýat» bilen bellisini edibem dutarynygowşadardy. Ine, ol şeýle sazandady. Mukamlaryň Amangeldi Gönüden, Täçmämmet Suhanguludan, Gulgeldiden, Kel bagşydan soňky iň uly eýesidi.

1925-nji ýylda türkmen sazyny öwreniji alymW. A. Uspenskiý Mylly Täçmyrat bilenem Gowşutdaduşýar. Ona saz çaldyryp hezil edýär. Sazlarynam birnäçesini ondan ýazyp alýar. Mylly sazandanyň Aşgabatşäherine göçüp gelmegine-de şol saz öwreniji alymsebäp bolýar. Mylly aga Aşgabatda Türkmen radiosynda, filarmoniýasynda jemlenen bagşy-sazandalarahalypalyk edip gezýär. Ýaşlaryň uly toparyna sazöwredýär. Onun bütin ömri saz bilen geçýär. Köp ýyllap
Halk saz gurallary ansamblyna ýolbaşçylyk edýär.Türkmenistanyn Halk artistleri Jepbar Hansähet, Çary Täçmämmet, Ýagmyr Nurgeldi ýaly ezber sazandalary ýetişdirýär.

Mylly Täçmyrat Sahy Jepbar ýaly meşhur bagşylarymyzyň birnäçesiniň ýanynda dutar çalyp, olaryň aýdýan aýdymlarynyň şowly çykmagyna kömek beripdir.
Ol 1935-nji ýyldan başlap, dürli ýyllarda Moskwada, Daşkentde, Aşgabatda geçirilen saz ýazgylaryna gatnaşýar. Onuň birnäçe sazy gramplatistinkalara
alynýar.

Mylly Täçmyrat ilkinji mukam döredenleriň biridir. Ol «Gyzyl baýdak», «Hasyl ýygymçy», «Ugradyş»,«Hüjüm» ýaly sazlary döredip, häzirki zaman sazymyzyň ösmegine uly goşant goşupdyr.

Ýyllaryň dowamynda saz sungatymyzyň pajarlapösmegi üçin bitirenhyzmatlaryna öz wagtynda mynasyp baha berilýär. Oňa Türkmenistanyň sungatda atgazanan işgäri– diýen hormatly at dakylýar. Ol 1960-njy ýylda aradan çykýar. 1986-njy ýylda onuň doglangününiň 100 ýyllygy dabaraly bellenip geçildi. Türkmen döwlet filarmoniýasyna Mylly Täçmyradyň ady
dakyldy. Aşgabat şäheriniň köçeleriniň birine hem onuň ady dakyldy. Saz sungatyny kowumlary dowam edýär.